Oostvaarders-oevers

Oostvaardersoevers: wat gaan we doen

Oostvaardersoevers is een project waar Markermeer en de moerasgebieden Oostvaardersplassen en Lelelaarplassen elkaar gaan voeden, vinden én versterken. Een unieke plek in Flevoland waar - hoe pril ook - nieuw leven ontluikt en waar dankzij innovatieve waterverbindingen een veilig en veerkrachtig merengebied ontstaat. Het water stroomt en verbindt. Dit zorgt voor uitwisseling van stoffen en vissen. De versterking van de natuur vergroot de beleefbaarheid van het gebied voor Flevolanders.

Waar nu in het Markermeer het water tegen de basaltblokken klotst, komen straks op één of meer plekken luwtegebieden met een onderwaterlandschap dat ruimte biedt voor planten en dieren. Hier krijgen algen, waterplanten, zoöplankton, schelpdieren en vissen kans om zich te ontwikkelen. En ook het moeras profiteert: De Oostvaardersplassen en Lepelaarplassen krijgen door de verbinding de mogelijkheid een waterbeheer in te stellen dat meer is afgestemd op een natuurlijker en goed functionerend moeras.

Door de aanleg van slimme water in- en uitlaten, vispassages en natuurlijke land-waterovergangen kunnen in het voorjaar vissen uit het Markermeer naar de ondiepe moerassen trekken en zich daar voortplanten. De jonge vissen kunnen opgroeien in de ondiepe wateren van de ondergelopen rietvelden en graslanden. Als in de zomer en het najaar het waterpeil in die gebieden zakt, kunnen ze zich laten meevoeren met de stroming naar het diepere water waar ze via de vistrappen in het Markermeer komen.

Het Markermeer, de Oostvaardersplassen en de Lepelaarplassen zijn 3 bijzondere natuurgebieden in het hart van Nederland. Onder water zijn het kruispunten van belangrijke trekroutes voor vissen zoals de paling. Het is de kraamkamer en de voedselschuur voor snoeken en spierinkjes. Op en boven het water is het rust en foerageergebied van vele vogels zoals voor de zwarte stern en de zeearend. Mooie, maar kwetsbare natuurgebieden. De natuur kan worden versterkt door een verbinding met een grootschalige, geleidelijke overgang van diep water naar ondiep plas-dras-oeverland. Zo ontstaat meer dynamiek, diversiteit en een groter aaneengesloten leefgebied.

Oostvaardersoevers is een PAGW-project waarin Rijkswaterstaat, Provincie Flevoland, gemeente Almere, gemeente Lelystad, Waterschap Zuiderzeeland, Staatsbosbeheer en Het Flevo-landschap nauw met elkaar samenwerken. Met dit project willen zij:

Het Markermeer verbinden met de Oostvaardersplassen en de Lepelaarplassen. Zo ontstaat een vitaal en gevarieerd zoetwater merengebied. Een gebied dat robuust genoeg is om klimaatverandering, verstedelijking, infrastructurele investeringen, economische groei en toenemende recreatie op te vangen.
Dat de noodzakelijke maatregelen elkaar versterken en dat met innovatieve waterbouw een aantrekkelijker, beleefbaarder en veilig merengebied ontstaat.

De markante Oostvaardersdijk tussen Lelystad en Almere oogt vanaf de weg open en transparant. Maar onder water is de scheiding tussen het weidse Markermeer en de dieper gelegen Oostvaardersplassen en Lepelaarplassen stevig en hard. De unieke natuurgebieden, die elkaar zoveel te bieden hebben, weten elkaar nu nog niet of nauwelijks te vinden. Daar komt dankzij Oostvaardersoevers verandering in.

Door de slappe sliblaag op de bodem van het Markermeer is het water in het Markermeer troebel. Daarnaast is het water voedselarm. Het water in de Oostvaardersplassen en Lepelaarplassen is juist voedselrijk. Als mogelijke maatregel kan bijvoorbeeld water uit het Markermeer in de Oostvaardersplassen gelaten worden. Hierdoor ontstaat meer dynamiek in het waterpeil wat goed is voor de diversiteit aan planten en dieren. Wanneer de doorstroming tussen de plassen en het Markermeer verbetert, kunnen de vissen en andere waterdieren gemakkelijk van oost naar west en weer terug. Door het maken van bijvoorbeeld ondieptes en vooroevers in het Markermeer kan geschikt leefgebied voor deze dieren worden uitgebreid en kan het voedselrijke water uit de plassen even worden vastgehouden. Hierdoor ontstaat een aantrekkelijker en beleefbaarder merengebied.

Door de Oostvaardersdijk liggen de drie gebieden gescheiden en geïsoleerd van elkaar. Dit betekent dat:

de overgang tussen het diepe Markermeer en de veel ondiepere, moerasachtige Oostvaarderplassen en Lepelaarplassen erg plotseling is;
uitwisseling van water met daarin voedingsstoffen niet mogelijk is;
vissen moeilijk van het ene naar het andere gebied kunnen trekken.

De Oostvaardersdijk is belangrijk voor de waterveiligheid van Flevoland. Het beschermt het gebied tegen overstromingen. Op de dijk ligt ook de provinciale weg Almere-Lelystad. Daarnaast is er een verschil in waterpeil. Het waterpeil in het Markermeer ligt 3,5 tot 4,5 meter hoger dan in de Oostvaardersplassen en Lepelaarplassen.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat en de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit stelden begin oktober 2022 de voorkeursbeslissing vast. Het voorkeursalternatief bestaat uit:

het realiseren van stoffenuitwisseling tussen de drie natuurgebieden middels het aanleggen van water in- en uitlaten;
het mogelijk maken van vismigratie;
het aanleggen van ontbrekend leefgebied door aanleg van een buitendijkse luwte en ondiepe zone;
het aanleggen van verbindingen tussen het moerasgedeelte en de natte graslanden in de Oostvaardersplassen;
het creëren van belevingswaarden bij de nieuwe verbindingen.